دانش آموزان و دانشجویان با موانع عدیده ای در دسترسی به آموزش در ایران مواجه هستند؛ این موانع برای دختران و زنان جوان دو و سه برابر می شود.
روز اول مهر، زنگهای مدارس و دانشگاه ها برای نزدیک به ۱۵ میلیون دانش آموز و حدود چهار میلیون دانشجو در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ در حالی به صدا در می آید که با رایگان و اجباری نبودن تحصیل و آموزش در ایران به خصوص در شرایطی که بیش از ۸۰درصد جمعیت کشور زیر خط فقر به سر می برند، استمرار تحصیل کودکان و نوجوانان ایرانی از هیچ تضمینی برخوردار نیست.
برخلاف اصل۳۰ قانون اساسی رژیم که به موجب آن دولت موظف است امکانات تحصیل رایگان را برای همه کودکان و نوجوانان تا پایان دوره تحصیلات متوسطه مهیا کند، پولی شدن مدارس و دانشگاهها موجب شده است هزاران کودک و نوجوان از امکان تحصیل و دسترسی به آموزش در ایران محروم شوند.
به گفته معاون سابق سازمان برنامه و بودجه، «بیش از ۹درصد خانواده‌های ایرانی برای تحصیل فرزندانشان باید وسایل زندگی را بفروشند و از محل درآمدهای عادی خود نمی‌توانند خرج تحصیل را بدهند.» (روزنامه حکومتی اطلاعات – ۲۷ خرداد ۱۳۹۸)
رئیس کانون آموزشگاه های مهارت کشور از ترک تحصیل ۳۷درصد دانش‌آموزان قبل از دیپلم خبر داد و اینکه تنها ۷ درصد از دیپلمه‌های کشور به دانشگاه راه پیدا می‌کنند. (خبرگزاری حکومتی فارس – ۱۳ آبان ۱۳۹۶)
شهیندخت مولاوردی، رئیس وقت معاونت امور زنان و خانواده در مهر ۱۳۹۵ به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس، شمار کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل را ۳میلیون و ۲۰۰ هزار تن اعلام کرد و گفت: «دختران بیشتر از پسران از مدرسه باز می‌مانند».
عباس سلطانیان، معاون آموزش دوره متوسطه دوم وزارت آموزش و پرورش، نیز میزان ترک تحصیل در میان دانش‌آموزان دختر را «به مراتب بیشتر» از پسران توصیف کرد. (خبرگزاری حکومتی ایلنا – ۴ تیرماه ۱۳۹۷)
این در حالی است که برخی منابع معتقدند «از هر ۱۲ کودک بازمانده از تحصیل در ایران تنها یک تن شناسایی می‌شود.» (سایت حکومتی الفبا – ۲خرداد ۱۳۹۸)
بر اساس آمار منتشر شده در رسانه های حکومتی تعداد دانشجویان از ۴میلیون و ۸۱۱هزار و ۵۸۱ نفر در سال تحصیلی ۹۳-۹۴، به ۴میلیون و ۳۴۸هزار و ۳۸۳ نفر در سال تحصیلی ۹۴-۹۵، و ۴میلیون و ۸۳هزار و ۱۲نفر در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ و ۳میلیون و ۶۱۶هزار و ۱۱۴ نفر در سال تحصیلی ۹۶-۹۷ افت داشته است. این یعنی به رغم ورودیهای جدید هر سال، به طور متوسط هر سال ۳۹۸هزار و ۴۸۹ نفر از تعداد دانشجویان کشور کاسته شده است. توضیح این مسئله نمی تواند چیزی به جز فقر روزافزون در جامعه و رایگان نبودن تحصیل، و فقدان هرگونه حمایت دولت از دانشجویان برای دسترسی به آموزش در ایران باشد. (خبرگزاری رسمی ایرنا – ۹ دی ۱۳۹۷؛ خبرگزاری حکومتی مهر – اول آبان ۱۳۹۶؛ سایت حکومتی بازارنیوز – اول دیماه ۱۳۹۵)
یک نمودار منتشر شده در سایتهای حکومتی نشان می دهد که در سال تحصیلی ۹۶-۹۷، تعداد دانش آموزان ابتدایی ۷میلیون و ۸۷۷هزار و ۹۴۳ نفر است، در حالی که تنها ۳میلیون و ۱۹۲هزار و ۴۹۳ دانش آموز در مقطع متوسطه اول و ۲میلیون و ۲۰۱هزار و ۱۲۶ نفر در مقطع متوسطه دوم در مدارس ثبت نام کرده اند. این نمودار نشاندهنده آن است که میلیونها دانش آموز ایرانی قادر به ادامه تحصیل از ابتدایی به متوسطه و از متوسطه اول به متوسطه دوم نیستند. (خبرگزاری حکومتی پانا – اول شهریور ۱۳۹۷)
فضاهای آموزشی غیر استاندارد و امکانات ناامن
دانش آموزان و دانشجویان مجبور هستند در فضاهای غیراستاندارد و غیرامن تحصیل کنند، چرا که تحت حاکمیت ملایان، بودجه وزارت آموزش و پرورش هیچ اولویتی ندارد و حتی کفاف پرداخت حقوق معلمین را هم نمی دهد. (سایت حکومتی سلامت نیوز – ۴ مهر ۱۳۹۷)
مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران با بیان اینکه ۲۳۵ مدرسه در تهران عمر بالای ۶۰ سال دارند، گفت: «در مجموع در استان تهران ۸هزارو ۵۰۰ کلاس باید تخریب و بازسازی و ۱۴هزار و ۵۰۰ کلاس مقاوم سازی شوند.» (خبرگزاری حکومتی ایسنا – ۲۹ مرداد ۱۳۹۷)
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، ری و تجریش، نیز فاش ساخت: «۷۰۰ مدرسه تهران با طوفان شدید تخریب می‌شوند، چه برسد به زلزله». (سایت حکومتی خبر آنلاین – ۲۳ آذر ۱۳۹۶)
در مهرماه سال ۹۷، دخترک ۷ساله کرد به نام دنیا ویسی در زیر آوار دیوار مدرسه که بر سرش فرو ریخت جان خود را از دست داد. (خبرگزاری حکومتی تسنیم – ۱۶ مهر ۱۳۹۷)
محمدعلی بطحائی، وزیر آموزش و پرورش که قبلاً اعلام کرده بود ۴۲درصد از مدارس ایران فاقد سیستم های گرمایشی امن هستند، فاش ساخت که برای جایگزین کردن بخاریهای غیراستاندارد در مدارس حدود ۸ سال وقت لازم است، در حالی که هر ساله آتش سوزی در مدارس جان دانش آموزان را تهدید می کند. (سایت حکومتی رویداد ۲۴ – ۲۸آذر ۱۳۹۷)
به طور مثال سال گذشته، به علت استفاده از چراغ نفتی غیراستاندارد در یک کلاس درس در مدرسه اسوه زاهدان، چهار دانش آموز دختر طعمه حریق شدند که سه تن از آنها جان باختند و یک تن مصدوم شد. (سایت حکومتی مشرق – ۲۸آذر ۱۳۹۷)
پیش از آن دختران یک مدرسه در شین آباد (پیرانشهر، آذربایجان غربی) و گروه دیگری از دختران در شهرستان درودزن در استان فارس در آتش سوزی متحمل جراحت های جدی شدند که هنوز بعد از گذشت سالیان التیام نیافته اند.
در یک مدرسه دخترانه در بم، کرمان، ۲۵ دختر دانش آموز به دلیل نشت گاز مونواکسید کربن از بخاری کلاس مسموم شدند. (خبرگزاری حکومتی ایسنا – ۹ بهمن ۱۳۹۷)
همچنین، مدیر آموزش و پرورش شهرستان حمیدیه در استان خوزستان در صحبت با مطبوعات فاش ساخت که «مدارس استان خوزستان به دلیل هوای گرم در اغلب ماه های سال به لحاظ سیستم سرمایشی، در مضیقه هستند. ۶ کلاس از ۱۰ کلاس دخترانه مان فاقد سیستم سرمایشی هستند.» (خبرگزاری حکومتی ایلنا – ۲۳شهریور ۱۳۹۸)
علاوه بر فرسوده بودن محیط های آموزشی، وسائط نقلیه مدارس و دانشگاهها نیز مستهلک هستند و هرساله تصادفات جاده ای از دانش آموزان قربانی می گیرد.
از جمله در تاریخ ۴دیماه سال ۹۷، اتوبوس مستهلک حامل دانشجویان دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران هنگام عبور از جاده بدون گاردریل داخل دانشگاه، واژگون و ۸ دانشجو به اضافه راننده و پدر یکی از دانشجویان کشته شدند. در این سانحه، ۲۸ دانشجو مجروح شدند. به گفته دانشجویان «این اتوبوس روز قبل به علت خالی کردن ترمز با جدول تصادف کرده بود.» (خبرگزاری حکومتی برنا – ۴ دیماه ۱۳۹۷)
سوانحی که به آنها اشاره شد، تنها تک نمونه هایی از دهها سانحه در مدارس است که جان دانش آموزان و دانشجویان و یا سلامتی آنها را به خطر می اندازد.
دختران بازمانده از تحصیل سه برابر پسران
معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده، در نشست شورای برنامه ریزی در استان کهکیلویه و بویر احمدگفت: «سهم دختران بازمانده ازتحصیل ۳برابر پسران است. منظور از کودک بازمانده از تحصیل، گروه سنی ۶ تا ۱۸ سال اعم از دختر و پسر است که در چرخه آموزشی کشور حضور ندارند.» (خبرگزاری حکومتی آنا – ۲۶ شهریور ۱۳۹۸)
مدیر آموزش و پرورش شهرستان حمیدیه در استان خوزستان نیز در گفتگو با خبرگزاریها گفت: «مسیر طولانی روستاها، نبود مدارس متوسطه اول و دوم، باعث ترک تحصیل دختران این مناطق شده است. (خبرگزاری حکومتی ایلنا – ۲۳شهریور ۱۳۹۸)
«استان سیستان و بلوچستان، استان خوزستان، آذربایجان غربی، كرمان و البته تهران و خراسان رضوی دارای بیشترین تعداد بازماندگان تحصیل هستند.» مریم صداقت، عضو هیأت علمی پژوهشكده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی، ضمن اعلام این مسئله افزود: «عامل اصلی بازماندگان از تحصیل فقر ونابرابری است.» (سایت حکومتی ایرنا پلاس – ۲۱مهر ۱۳۹۷)
به گفته ناهید تاج الدین، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، هر ساله حداقل یک چهارم از دانش آموزان ایران مجبور به ترک تحصیل می شوند و تعداد زیادی از آنها به خیل کودکان کار می پیوندند. (سایت حکومتی سلامت نیوز – ۵ مهر ۱۳۹۶) تعداد کودکان کار ایران بین ۳ تا ۷ میلیون تخمین زده می شود. (سایت حکومتی تسنیم – ۵مهر ۱۳۹۶)
طاهره پژوهش، نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ایران، در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا از افزایش تعداد کودکان کار در ایران خبر داد به رغم اینکه این آمار در مقیاس جهانی کاهش داشته است. (خبرگزاری آناتولی – ۲۳تیر ۱۳۹۶)
اکثریت معلمان در زیر خط فقر
با توجه به وضعیت اقتصادی و نقدینگی در ایران، حداقل هزینه زندگی برای یک خانواده چهار نفره در سال ۹۸، ماهانه ۸میلیون تومان و تنها هزینه خوراکی یک خانوار ۴ نفره برای ۱۸ قلم کالای اساسی در سطح قیمت های شهری حدود دو میلیون و ۲۲۸ هزار تومان می باشد. در حالیکه حداقل دستمزد یک میلیون و ۵۱۷ هزار تومان برای سال ۹۸ تعیین شده است.
در عین حال حقوق متوسط یک معلم ۳ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان و حقوق یک معلم بازنشسته حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزارتومان می باشد. این در حالی است که اکثر معلمان به صورت قراردادی کار می کنند و حقوقشان زیر ۱ میلیون است.
محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش گفت: «معلمان همواره برای گذران زندگی و معیشت خود مجبور به داشتن شغل دوم بوده‌اند، بدون تعارف می‌گویم اگر معلمی بخواهد فقط از مسیر معلمی گذران زندگی کند، نمی‌تواند زندگی خود را در سطح متوسط اداره کند.» (خبرگزاری حکومتی تسنیم – ۱۲ اسفند ۱۳۹۷)
وحید محمودی، اقتصاددان و استاد دانشگاه، گفت: «شغل دوم ۶۹ درصد معلمان راننده تاکسی است و ۵۴درصد معلمان فقر درآمدی و زمانی دارند.» (خبرگزاری حکومتی تسنیم – ۱۲اسفند ۱۳۹۷)
به این ترتیب معلمی که زیر خط فقر زندگی می کند و دغدغه تأمین آب و نان خانواده اش را دارد هرگز نمی تواند بر کیفیت آموزش و تعلیم و تربیت کودکان متمرکز باشد و وقت و انرژی مکفی به این کار اختصاص بدهد.
این چنین است که آموزش در ایران به انحطاط کشیده شده است.
