گزارش مارس ۲۰۲۵: وضعیت اقتصادی زنان در ایران

وضعیت اقتصادی زنان در ایران: تأثیر تورم و گرانی بر قدرت خرید در آستانه عید نوروز

۲۰مارس نوروز و سال جدید ایرانی آغاز شد. عید نوروز، به‌عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی ایران، زمانی است که خانواده‌ها برای خرید مایحتاج، لباس نو و مواد غذایی هزینه می‌کنند. اما امسال در آستانه عید نوروز، زنان ایرانی با چالش‌های اقتصادی بی‌سابقه‌ای مواجه بودند.

تورم افسارگسیخته، افزایش لحظه‌ای قیمت کالاها و کاهش ارزش پول ملی، قدرت خرید مردم و به ویژه زنان را به شدت کاهش داده و زندگی روزمره زنان را، به‌ویژه در اقشار متوسط و فرودست، با چالش‌هایی چون ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه خانواده روبه‌رو کرده است.

این وضعیت برای زنانی که مسئولیت مدیریت مالی خانواده و تأمین نیازهای روزمره را بر عهده دارند، فشار مضاعفی ایجاد کرده است، چه رسد به زنان سرپرست خانوار که در میان فقیرترین دهک های جامعه هستند و به تنهایی بار همه نیازهای خانواده خود را بر دوش دارند بدون اینکه شغل مناسبی داشته باشند. به نحوی که برخی از بیماران خاص سهمیه دارویی خود و عده ای اعضای بدن شان را برای گذران زندگی می فروشند.

در شرایطی که زنان نقش کلیدی در حفظ سنت‌های نوروزی مانند خرید لباس نو و تهیه سفره هفت‌سین دارند، گرانی‌ها این وظایف را به چالشی بزرگ تبدیل کرده‌اند. از سوی دیگر، فساد گسترده حکومتی، مانند قاچاق روزانه ۲۰میلیون لیتر نفت به خارج از کشور، منابع کشور را تحلیل برده و این بحران را عمیق‌تر کرده است.

خبرگزاری ایرنای رژیم در این باره نوشت: بازار شب عید در تهران آنگونه که انتظار می رفت فروشگاه‌ها مملو از جمعیت، دست‌های پر از کیسه‌های خرید، بچه‌های ذوق زده از خرید لباس و وسایل جدید و مغازه‌داران خسته از پاسخ دادن به مشتریان باشند، نیست. زنی دست خالی از مقابل مغازه‌ها عبور می کند، چشمش به دست فروش‌هاست، می گوید: «دلم می خواهد بروم و از همه اینها بخرم، شب عید است، اما برای تماشا آمده ام، شلوغی بازار را دوست دارم، خرید پول می خواهد پول زیاد، اما فعلا که پولی توی جیب نیست.» (ایرنا – ۲۶ اسفند ۱۴۰۳)

وضعیت اقتصادی ایران و تأثیر آن بر زنان

تورم و گرانی

ایران در سال‌های اخیر با تورم شدیدی روبه‌رو بوده است. تورم وحشتناکی که امان مردم را بریده است و تأمین حداقل های زندگی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش و بهداشت را ناممکن کرده است.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1403، نرخ تورم به بیش از 40 درصد رسیده و قیمت کالاهای اساسی مانند مواد غذایی، پوشاک و مسکن به طور مداوم افزایش یافته است. در آستانه عید نوروز، که تقاضا برای خرید بالا می‌رود، این گرانی‌ها شدت بیشتری می‌یابد. به عنوان مثال، قیمت گوشت گوسفندی در سال 1403 به بیش از 600 هزار تومان در هر کیلو رسیده و برنج ایرانی از کیلویی 100 هزار تومان در سال گذشته به بیش از 150 هزار تومان افزایش یافته است.

تأثیر تورم بر قدرت خرید زنان

زنان، به‌ویژه سرپرستان خانوار یا کسانی که مدیریت هزینه‌های خانه را بر عهده دارند، بیشترین آسیب را از این وضعیت دیده‌اند. گرانی اجناس و کالاها و تورم در شب عید کمر مردم را شکسته است؛ بیشترین فشار و سنگینی این بار اقتصادی را قشر فرودست یا متوسط تحمل خواهند کرد. (رکنا – ۲۱ اسفند ۱۴۰۳)

زنان در این اقشار، که اغلب درآمد ثابت یا محدودی دارند، با بودجه‌ای مواجه‌اند که دیگر نیازهای اولیه را پوشش نمی‌دهد. «تورم افسارگسیخته باعث شده مردم در یک بحران و افسردگی شدید به‌سر ببرند و قشر کارگر و ضعیف جامعه و حتی متوسط هم نتوانند از پس مخارج اولیه خود برآیند.» (روزنامه اعتماد – ۲۱ اسفند ۱۴۰۳)

فساد حکومتی و تأثیر آن بر اقتصاد

اختلاس‌های بزرگ و گم شدن منابع

هر چند که رژیم آخوندی و رسانه های حکومتی تلاش می کنند وضعیت نابسامان اقتصادی را به تحریم ها ربط بدهند، اما علت اصلی این نابسامانی فساد گسترده در سطوح بالای حکومتی است.

یک فعال رسانه‌ای، در گزارشی اعلام کرد که در ۱۰ ماه ابتدایی سال ۱۴۰۳، بیش از ۸۱ هزار کیلوگرم طلا وارد ایران شده، اما تنها ۱۵ هزار و ۸۰۵ کیلوگرم آن در بازار عرضه شده است. (اقتصاد آنلاین – ۱۶ اسفند ۱۴۰۳) وی همچنین افزود که بانک مرکزی از رهگذر فروش سکه در بازار به صورت خیلی خوش بینانه چیزی در حدود 5 تا 6 هزار میلیارد تومان درآمد داشته است.

هرچند که بانک مرکزی این ادعا را تکذیب و علیه این فعال رسانه ای اعلام جرم کرد اما چنین اختلاس هایی در رژیم ملایان کم نیست و در سیستم اقتصادی که تحت کنترل کامل خامنه ای و سپاه پاسداران است، صاحبان قدرت به وفور ثروت و منابع ملی را غارت می کنند. یک نمونه آن گم شدن و قاچاق روزانه ۲۰میلیون لیتر نفت از کشور است که رئیس جمهور رژیم مسعود پزشکیان نیز برای شانه خالی کردن از زیر بحران کمبود آب و برق و گاز و بنزین، بارها آن را به زبان آورده است.

اما همه می دانند که دست های صاحبان قدرت در کار است و هیچ سوختبر  وکولبری نمی تواند روزانه ۲۰میلیون لیتر نفت از کشور خارج کند.

تأثیر فساد بر تورم و گرانی

فساد و سوءمدیریت منابع به افزایش نقدینگی و تورم منجر شده است. وقتی ثروت ملی غارت می‌شود، دولت برای جبران کسری بودجه به چاپ پول روی می‌آورد که این خود قیمت‌ها را بالاتر می‌برد. زنان، که اغلب در مشاغل کم‌درآمد یا خوداشتغالی مانند دست‌فروشی مشغول‌اند، از این چرخه معیوب بیشترین آسیب را می‌بینند. محمد بحرینیان، پژوهشگر حکومتی، اعلام کرده که 42.5 درصد اشتغال در ایران به صورت خوداشتغالی است، و بسیاری از زنان در این بخش‌ها با درآمد ناچیزی روزگار می‌گذرانند که با تورم روزبه‌روز بی‌ارزش‌تر می‌شود.

محمد بحرینیان:‌ «آمارهای سازمان بین‌المللی کار نشان می‌دهد ما چقدر عقب افتادیم. در مقایسه فیمابین کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته، سهم خوداشتغالی در ایران هم تاسف‌آور است، هم حیرت‌انگیز و هم شرم‌آور. در بازه زمانی ۳۱ ساله طبق برآوردهای این سازمان در سال ۲۰۲۲(۱۴۰۱ شمسی)، ۴۲.۵ درصد اشتغال در ایران بر مدار خوداشتغالی می‌چرخد و این هولناک است. این سهم علامت خوبی به اقتصاد نمی‌دهد و نشان از نا کارآمدی  و ناتوانی  در توسعه و ایجاد شغل برای نیروی کار دارد.» (خبرآنلاین – ۲۹ اسفند ۱۴۰۳)

تأثیر پایین آمدن قدرت خرید بر زندگی زنان

مشکلات اقتصادی زنان در آستانه عید نوروز

در آستانه عید نوروز، زنان ایرانی با مشکلات اقتصادی متعددی روبه‌رو بودند که به دلیل تورم شدید، افزایش قیمت کالاها و کاهش قدرت خرید تشدید شده است. این چالش‌ها توانایی آن‌ها را برای انجام سنت‌های نوروزی محدود کرد.

یکی از رسوم دیرینه عید نوروز، خرید لباس نو برای اعضای خانواده است که معمولاً بر عهده زنان قرار دارد. اما با گرانی پوشاک، بسیاری از زنان نمی‌توانند این سنت را اجرا کنند. اما مردم حتی برای خرید لباس‌های ضروری نیز با مشکل مواجه هستند.

اکبر، فروشنده پوشاک کودک در بازار تهران، می‌گوید: «تعداد مشتری‌های ما حدود ۴۰ درصد کاهش یافته و مردم حتی برای خرید لباس ضروری هم مشکل دارند.» محمد، فروشنده لباس زنانه در شرق تهران، نیز گفت: «وضعیت پوشاک بسیار نگران‌کننده است. مردم حتی برای خرید لباس‌های ضروری هم مشکل دارند.» (عصر ایران – ۲۸ اسفند ۱۴۰۳)

شیرینی و آجیل از الزامات پذیرایی در عید نوروز هستند، اما گرانی این اقلام باعث شده بسیاری از خانواده‌ها از خرید آن‌ها صرف‌نظر کنند. رضا، فروشنده آجیل و خشکبار، از کاهش ۴۰ درصدی مشتری‌ها خبر می‌دهد و اضافه می کند: «مردم فقط به دنبال حداقل‌ها هستند.» همچنین، عباس، صاحب یک قنادی در تهران، می گوید: «تعداد مشتری‌های ما حدود ۶۰ درصد کم شده و مردم توان خرید شیرینی ندارند.» (عصر ایران – ۲۸ اسفند ۱۴۰۳)

این وضعیت برای زنانی که مسئول تأمین این اقلام هستند، فشار مضاعفی ایجاد می‌کند.

تأثیر بر کیفیت زندگی و رفاه زنان

کاهش قدرت خرید، کیفیت زندگی زنان را به‌شدت پایین آورده است. بسیاری از آن‌ها نمی‌توانند به خدمات بهداشتی، آموزشی یا تفریحی دسترسی داشته باشند. در گزارش روزنامه اعتماد آمده است: «تورم افسارگسیخته باعث شده مردم در بحران و افسردگی شدیدی به‌سر ببرند و قشر ضعیف و متوسط جامعه نتوانند از پس مخارج اولیه برآیند.» (اعتماد آنلاین – ۲۱ اسفند ۱۴۰۳)

کاهش قدرت خرید تنها به مسائل مادی محدود نمی‌شود. استرس ناشی از ناتوانی در تأمین نیازهای خانواده، سلامت روانی زنان را به خطر انداخته است. بسیاری از زنان از نیازهای شخصی خود چشم‌پوشی می‌کنند تا حداقل‌های زندگی فرزندانشان را فراهم کنند. گزارش ایرنا از بازار شب عید نشان می‌دهد که «خانواده‌ها اول برای بچه‌ها خرید می‌کنند و اگر پولی مانده باشد، برای خودشان.» (ایرنا – ۲۶ اسفند ۱۴۰۳)

این فداکاری، فقر زنانه را تشدید کرده و نابرابری جنسیتی را عمیق‌تر کرده است. «وضعیت اقتصاد مملکت به گونه‌ای شده که خط فقر بین اقشار فرودست و متوسط یکسان شده و هر دو قشر در جامعه تقریبا در یک سطح معیشتی زندگی می‌کنند.» (اعتمادآنلاین – ۲۱ اسفند ۱۴۰۳) که این وضعیت نشان‌دهنده گسترش دامنه این بحران است.

افزایش قیمت کالاهای اساسی و تأثیر آن بر زنان

بر اساس آمارهای رسمی، قیمت برخی اقلام تا 220 درصد افزایش یافته است: سیب‌زمینی 217 درصد، بادمجان 122 درصد، گوجه‌فرنگی 116 درصد، لپه 108 درصد و لوبیاچیتی 104 درصد. این افزایش قیمت‌ها برای زنانی که مسئولیت آشپزی و تأمین غذای خانواده را بر عهده دارند، بار سنگینی ایجاد کرده است. محسن، میوه‌فروش در منیریه، می گوید: «تا چند روز دیگر فروش میوه سال نو نیز آغاز می‌شود و این میوه‌ها احتمالاً حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از امروز گران‌تر خواهد بود. اعداد نشان می‌دهد در آستانه سال جدید، تعداد مشتری‌ها نسبت به سال گذشته نصف خواهد شد. سال‌های گذشته در ماه رمضان و اسفندماه مشتری‌ها چندبرابر می‌شد.» (عصر ایران – ۲۸ اسفند ۱۴۰۳)

 وضعیت اشتغال زنان و خوداشتغالی

زنان بسیاری در بخش خوداشتغالی مشغول‌اند، از دست‌فروشی گرفته تا کارهای خانگی. اما درآمد این مشاغل با تورم هم‌خوانی ندارد. در بازار شب عید، دست‌فروشان که اغلب زنان و مردان قشر ضعیف‌اند، بساط‌های ارزان‌قیمت پهن کرده‌اند.

«بازار، بازار دست فروش‌هاست، هر کسی گوشه‌ای سفره‌ای پهن کرده و بساطش را پر از اقلام ارزان کرده، بازار کاسبی‌اش گرم است… مردم هم انگار خرید از دست فروش را بیشتر دوست دارند، مغازه‌دارها برای جبران کسری فروش خود، مقابل مغازه بساط پهن کرده‌اند و روی تعدادی از جنس‌هایشان زده‌اند، حراج!» (ایرنا – ۲۶ اسفند ۱۴۰۳)

اما این درآمدها برای زنان کافی نیست و اغلب زیر خط فقر باقی می‌مانند. گزارش‌های میدانی از بازارهای تهران، مانند بازار تجریش و هفت‌حوض، نشان‌دهنده ناامیدی زنان از خرید است. یک مادر در بازار سلسبیل می گوید: «قیمت‌ها خیلی بالاست، در مقابل آن هزینه‌ای که می‌کنیم، کیفیت مناسب دریافت نمی‌کنیم. مردم صرفاً نگاه می‌کنند، قیمت می‌گیرند و بعد می‌روند، کمتر کسی را دیدم که خرید کند. مردم دست خالی از بازار می‌رفتند و گویی تنها برای تماشا آمده بودند و خرید چندانی نداشتند.» (روزنامه ایران – ۲۶ اسفند ۱۴۰۳)

زنان در خط مقدم تغییر

در سال جدید ایرانی، زنان ایران با مشکلات اقتصادی شدیدی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که ریشه در فساد و ناکارآمدی رژیم حاکم دارد. گرانی روزافزون، تورم بی‌مهار، و غارت منابع کشور توسط حکومتی که ثروت ملت را به تاراج می‌برد، و منابع طبیعی آن را غارت می کند، اکثریت مردم را به زیر فقر کشانده اند. در این میان، زنان که اغلب در مشاغل کم‌درآمد یا بدون درآمد ثابت مشغول به کارند، بیشترین آسیب را از این چرخه معیوب می‌بینند.

رژیم آخوندی، که تا آخرین لحظه دست از کشتار، سرکوب، و چپاول مردم برنمی‌دارد، نشان داده که هیچ اراده‌ای برای بهبود اوضاع ندارد و تنها به حفظ قدرت خود می‌اندیشد. پایان دادن به این وضعیت و ساختن آینده‌ای بهتر، تنها با برچیدن این نظام فاسد و جایگزینی آن با حکومتی عادلانه ممکن خواهد شد.

از این رو، راه حل اساسی برای رهایی از این بحران‌ها، سرنگونی این رژیم از طریق یک مبارزه سازمان‌یافته و متحد است. زنان ایران، که ستون خانواده و جامعه‌اند، با پیوستن به کانون های شورشی  وپیشتازی در اعتراضات و قیام‌ها، نقشی کلیدی و راهگشایانه در این مسیر دارند.