دولت واقعیت دردناک کار کودکان در ایران را نادیده گرفته و سرپوش می گذارد
فقر عامل اصلی کار کودکان در ایران است اما دولت توجهی ندارد و این واقعیت دردناک را می پوشاند.
12 ژوئن – ۲۲ خرداد – مصادف با روز جهانی مبارزه با کار کودکان است و به عنوان یک کاتالیزور برای جنبش جهانی رو به رشد برای مبارزه با کار کودکان در سراسر جهان عمل می کند. سازمان ملل متحد موضوع سال 2023 را «عدالت اجتماعی برای همه. به کار کودکان پایان دهید!» مشخص کرده است.
به گفته سازمان ملل، اگر به علل ریشه ای رسیدگی شود و اگر اراده و عزم در کار باشد، می توان کار کودکان را از بین برد. اما در ایران اینطور نیست.
اگرچه معضل کار کودکان در ایران یکی از جدی ترین آسیب های اجتماعی کشور است، اما رژیم ایران ابعاد معضل کار کودکان در ایران را انکار می کند، اقدام موثری انجام نمی دهد و بودجه کافی برای مقابله با این مشکل اختصاص نمی دهد. در این روز نگاهی داریم به کار کودکان در ایران و وضعیت کودکان کار.
ریشه های مشکل کار کودکان در ایران
کودکان کار در ایران در خیابان ها، کارگاه های زیرزمینی، کوره های آجرپزی، کارخانه ها، مزارع و غیره کار می کنند. منابع مختلف و مقامات دولتی در ایران اذعان کرده اند که علت اصلی کار کودکان در ایران فقر است.
یک مطالعه نشان داد که اکثر کودکان کار از خانواده‌های فقیر هستند و برای کمک به امرار معاش خانواده‌شان کار می‌کنند.(خبرگزاری رسمی ایرنا، ۱۰ أذر ۱۴۰۱)
اگرچه آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی و کودکان کار در ایران وجود ندارد، اما آمار پراکنده و یافته های برخی مطالعات اولیه نشان می دهد که این پدیده به ویژه در کلانشهرها رو به افزایش است. (خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۲۳ آبان ۱۴۰۱)
محمدرضا حیدرهایی، سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، روز ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ به خبرگزاری ایرنا گفت: «عمده ترین علت حضور کودکان در خیابان، فقر است.»
رضا جعفری، رییس اورژانس اجتماعی و مدیر کل دفتر امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی: «بررسی‌ها نشان می‌دهد اولین عاملی که باعث گرایش کودکان کار به خیابان می‌شود این است که آنها دچار فقر معیشتی هستند و این کودکان به نوعی منبع کسب درآمد خانواده محسوب می‌شوند.» (خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۲۲ خرداد ۱۳۹۷)
در پی گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره تشدید فقر در کشور در یک دهه گذشته، در اثر تورم ۶۹درصدی، ۱۱ میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر در کشور اضافه شده اند. سایت اکوایران روز ۴خرداد ۱۴۰۲ گزارش داد «یک سوم جمعیت زیر خط فقر قرار دارند» و طبقه متوسط هم فاصله چندانی با فقیر شدن ندارد. اکوایران گزارش داد آمارهای مرکز پژوهش مجلس خط فقر برای یک خانواده چهار نفره در شهریورماه ۱۴۰۱ را ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ذکر کرده است.
پیدا کردن آمار دقیق در مورد کار کودکان در ایران دشوار است
آمار دقیقی از کودکان کار در کشور در دست نیست. اظهارات مقامات از هفت میلیون کودک کار تا هفت هزار نفر در سال‌های اخیر متغیر بوده است. (سایت حکومتی تجارت نیوز، ۱۲ آبان ۱۴۰۱)
ناهید تاج‌الدین، نماینده مجلس رژیم: «برخی کارشناسان مسائل اقتصاد شهری آمار کودکان کار ایران را بین سه تا هفت میلیون عنوان می‌کنند. ضمن اینکه این رقم برای تهران نیز ۲۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.» (خبرگزاری حکومتی تسنیم، ۵ مهرماه ۱۳۹۶)
حسین مقصودی، عضو مجلس رژیم: «حدود ۱۵هزار زباله گرد در پایتخت داریم که از این میزان ۵هزار نفر آنها کودکان هستند که ۴۰درصد آنان تنها نان آور خانه هستند و بین ۱۰ تا ۱۵ سال سن دارند.» (خبرگزاری حکومتی خانه ملت (ایکانا) – ۲۶ مهر ۱۳۹۸)
حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی: «مسئله کودکان کار جزء مسائل اجتماعی پنهان محسوب می‌شوند. طی مطالعاتی که با دانشگاه علوم بهزیستی انجام شد، حدوداً ۷۰ هزار کودک خیابانی در کشور داریم که یک بازه زمانی را در خیابان سپری می‌کنند. البته وضعیت کودکانی که در کارگاه‌ها کار می‌کنند متفاوت است و آمار دقیقی از این افراد در دست نیست.» (خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۲۱ شهریور ۱۳۹۹)
محمود علی‌گو، رئیس اورژانس اجتماعی: «براساس آمار وزارت کار در سال ۱۳۹۶، ۵۰۰ هزار کودک کار در سطح کشور وجود دارد که به سه دسته کودکان کار کارگاهی، کودکان کار در خیابان و کودکان زباله‌گرد تقسیم می‌شوند. براساس آمار بهزیستی حدود ۱۴هزار کودک کار در خیابان در کل کشور تخمین زده شد. براساس اطلاعات سازمانهای مردم‌نهاد در تهران نزدیک به چهار هزار کودک زباله‌گرد وجود دارد.» (خبرگزاری رسمی ایرنا، ۲۳ فروردین ۱۴۰۰)
وحید قبادی دانا، رئیس سازمان بهزیستی: «۱۲ هزار کودک کار و خیابان تحت پوشش خدمات روزانه بهزیستی بودند. با همکاری تشکل‌های مردم نهاد این تعداد به ۱۶ هزار نفر افزایش پیدا کرده است.» (خبرگزاری حکومتی مهر، ۲۸ تیر ۱۴۰۰)
محمدرضا حیدرهایی، سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی از وجود ۱۲۰ هزار کودک کار در کشور خبر داد و گفت: «در سال گذشته، ۱۴ هزار و ۵۰۰ کودک خیابانی شناسایی شدند.» (خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۲۸ فروردین ۱۴۰۲)
سوده نجفی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران “هفتاد هزار کودک کار در کشور وجود دارد. این آمار روز به روز در حال افزایش است.» (خبرگزاری قضائیه رژیم میزان – ۲۱ خرداد ۱۴۰۲)
می توان دید که مسئولان مختلف در سال های مختلف ارقام متناقضی ارائه کرده اند. با اقتصاد ورشکسته و جمعیت رو به رشد فقرا در ایران، چگونه ممکن است تعداد کودکان کار در طول سال ها کاهش یابد؟
بدیهی است که از طرف رژیم ایران عدم شفافیت و تلاش سازمان یافته برای کم جلوه دادن ارقام واقعی وجود دارد.
رژیم ملایان می گوید اکثر کودکان کار اتباع ایران نیستند
مقامات ایرانی با بیان اینکه بیش از 80 درصد کودکان کار در ایران، اتباع ایرانی نیستند، سعی می کنند از وخامت این وضعیت بکاهند.
سوده نجفی، عضو شورای شهر تهران گفت: «هشتاد درصد آنها اتباع خارجی هستند.» (خبرگزاری قضائیه رژیم میزان – ۲۱ خرداد ۱۴۰۲)
محمدرضا حیدرهایی به ایرنا گفت «طبق برآوردها ۸۳ درصد کودکان خیابان از اتباع هستند که بین آنها فراوانی افغانستانی‌ها بیشتر است و بیش از ۶۰ درصد از آنها اتباع غیرمجاز هستند.» (خبرگزاری رسمی ایرنا، ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲)
شگفت آور است که در حالی که آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد و همه کودکان خیابانی توسط سازمان های دولتی شناسایی نشده اند، چگونه این مقامات می توانند درصدهایی را به دست آورند!
با این حال، بررسی های انجام شده توسط سازمان های غیردولتی نشان می دهد که 65 درصد کودکان کار ایرانی هستند که شامل کرد، بلوچ، ترک، پشتو و عرب می شود. 18 درصد کودکان کار بلوچ هستند. تنها 35 درصد کودکان کشورهای همسایه یا خانواده های مهاجر هستند. (سایت حکومتی دلگرم دات کام)
شرایط دختربچه هایی که کودک کار هستند
یک مطالعه نشان می دهد که دستمزد دخترها در مقابل کار یکسان پایین‌تر از پسران است و برخی از دختربچه‌ها حتی از میزان دستمزد خود نیز مطلع نیستند و این دستمزد توسط سرپرستان‌شان دریافت می‌شود. دختران کار همچنین آزار جنسی از جانب کارفرمایان خود را تجربه می کنند.
یک مطالعه دیگر حاکی است که در میان کودکان کار که در خیابان کار می‌کنند تفاوت‌هایی میان دختر بچه‌ها و پسر بچه ها وجود دارد. دخترها بیش از پسرها در خیابان مریض شده‌اند (۳۲.۴% در مقابل ۲۱.۵%)، تصادف کرده‌اند (۴۹.۳% در مقابل ۲۹.۲%) و سابقه آزار جنسی (۱۲.۷% در مقابل ۲.۷۵) و کتک خوردن و اهانت از طرف مردم (۲۶.۸% در مقابل ۱۱.۸%) را گزارش کرده‌اند. (خبرگزاری رسمی ایرنا، ۱۰ آذر ۱۴۰۱)
سیستم های بهزیستی برای مقابله با مشکل بودجه کافی دریافت نمی کنند
حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون اسبق امور اجتماعی سازمان بهزیستی طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰، گفت که یکی از چالش‌های سازمان بهزیستی تخصیص ناکافی منابع است. «تخصیص صد درصد منابعی که قرار بوده در این حوزه پرداخته شود بسیار مهم است و طبق قانون باید تخصیص منابع صد در صدی باشد. از سوی دیگر وقتی وارد موضوع کودک کار و خیابان می‌شویم می‌بینیم موضوع تنها کودک خیابانی نیست بلکه خانواده او نیاز به کمک دارد و برای رفع این مشکلات نیازمند منابع هستیم، اما منابعی که در اختیار قرار می‌گیرد بسیار کم است.» (خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۲۳ آبان ۱۴۰۱)
تهدید و آزار فعالان حقوق کودکان
دولت نه تنها با مشکل کار کودکان در ایران برخورد نمی کند، بلکه سازمان های غیردولتی و فعالان حقوق کودکان را که برای کمک به این کودکان تلاش می کنند، تحت فشار و آزار قرار می دهد. وزارت کشور مجوز سازمانهای غیردولتی را که برای کودکان کار می‌کنند تمدید نمی‌کند. از سوی دیگر شهرداری به سازمان های مردم نهاد بدون مجوز اجازه فعالیت نمی دهد.
فعالان حقوق کودک شرایط کودکان کار را از نزدیک می بینند. وقتی وضعیت را به دستگاه های رسمی متولی گزارش می دهند، هیچ اقدامی نمی بینند. سپس اگر برای جلب توجه و واکنش با مطبوعات با مطبوعات مصاحبه کنند، دستگیر و متهم به اقدام علیه امنیت ملی می شوند.
