ایران شاهد افزایش چشمگیر کار کودکان به‌ویژه در مراکز شهری مانند تهران است، همزمان با تشدید مشکلات اقتصادی و ادامه ضعف سیستم‌های حمایتی دولتی است. در روز جهانی علیه کار کودکان، ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد)، نگاهی داریم به وضعیت اسفناک کودکان کار در ایران.
در اردیبهشت ۱۴۰۳، سودابه نجفی، عضو شورای شهر تهران و رئیس کمیته سلامت آن، حضور کودکان کار در خیابان‌ها را «هشدار جدی قرمز» توصیف کرد که توسط مسئولان نادیده گرفته می‌شود. در مصاحبه‌ای با روزنامه شرق در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳، نجفی هشدار داد که تعداد کودکان کار در تهران طی ماه‌های اخیر به طور محسوسی افزایش یافته و «حضور کودکان در خیابان‌ها بحرانی است که نباید عادی‌سازی شود.»
نجفی توضیح داد که این مسئله به صورت پراکنده توسط نهادهای مختلف از جمله سازمان بهزیستی، شهرداری تهران و دفتر استانداری پیگیری می‌شود، اما نظارت یکپارچه‌ای وجود ندارد. به گفته او، این ناکارآمدی باعث شده کار کودکان بدون مانع ادامه یابد. او اشاره کرد «مجرمان اصلی کار کودکان در شهر کسانی هستند که کودکان را از والدینشان می‌گیرند و سپس آن‌ها را در شرایط سخت و استثمارگرانه به کار می‌گیرند.»
رژیم آخوندی از انتشار آمار دقیق درباره تعداد کودکان کار خودداری می کند. علاوه براین، مقامات رژیم هر از گاهی با انتشار آمار دروغین تلاش می کنند جدیت و شدت موضوع را کوچک نمایی کنند.
اما ۸ سال قبل وقتی فقر به اندازه امروز گسترده نبود، ناهید تاج الدین، یکی از اعضای مجلس رژیم، گفت: «برخی کارشناسان مشکلات اقتصاد شهری تعداد کودکان کار در ایران را بین ۳ تا ۷ میلیون تخمین می زنند.» (خبرگزاری حکومتی تسنیم، ۵ مهر ۱۳۹۶)
در دی ماه ۱۴۰۲، سید ناصری، حقوقدان، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایلنا تأکید کرد که تعداد دختران در میان کودکان کار به طور چشمگیری افزایش یافته است. ناصری توضیح داد که به دلیل انگ‌ها و عدم دیده شدن، دختران کار اغلب از داده‌های عمومی حذف می‌شوند، هرچند اغلب در کارهای غیررسمی پرخطر مشغول به کار بوده و در معرض سوءاستفاده جسمی و جنسی قرار دارند.
فروپاشی اقتصادی و افزایش آسیب‌پذیری
مشکلات اقتصادی یکی از عوامل اصلی کار کودکان است. سازمان بین‌المللی کار (ILO) در گزارش دسامبر ۲۰۲۳ (آذر ۱۴۰۲) خود اعلام کرده است که نرخ تورم و بیکاری در ایران بسیاری از خانواده‌ها را به فقر کشانده و کودکان را مجبور به کار برای حمایت از خانواده‌هایشان کرده است. نماینده منطقه‌ای ILO، فاطمه حسن، در بیانیه‌ای در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳ (۲۹ شهریور ۱۴۰۲) گفت: «فروپاشی اقتصادی در ایران کودکان بیشتری را از مدرسه خارج و به کارهای خطرناک می‌کشاند و حقوق اساسی آن‌ها را نقض می‌کند.»
داده‌های بانک جهانی که در مارس ۲۰۲۴ (فروردین ۱۴۰۳) منتشر شد، نشان می‌دهد نرخ فقر در ایران به ۳۵٪ رسیده است، و بدترین وضعیت در حاشیه شهرها و مناطق مرزی است که میزبان پناهندگان زیادی هستند. این فشار اقتصادی به طور نامتناسبی دختران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، که اغلب به کار غیررسمی، ازدواج زودهنگام یا خدمتکاری خانه‌ای مجبور می‌شوند.
شکست سیستم‌های رفاهی و حمایت اجتماعی
سازمان بهزیستی ایران و دیگر نهادهای اجتماعی در پاسخگویی موثر به بحران رو به افزایش کار و سوءاستفاده از کودکان دچار مشکل شده‌اند. در گزارشی از دیده‌بان حقوق بشر در (ژوئن ۲۰۲۴) خرداد ۱۴۰۳، نهادهای دولتی به دلیل عدم اجرای سیاست‌های هماهنگ حفاظت از کودکان و عدم تامین مالی کافی برای پناهگاه‌ها و مددکاران اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفتند.
بر اساس داده‌های سازمان بهزیستی، در بیانیه رسمی منتشر شده در ۱۰ خرداد ۱۴۰۳، تنها ۱۲٪ از کودکان کار شناسایی شده توسط مددکاران اجتماعی، هرگونه کمک یا توانبخشی دریافت می‌کنند. این سازمان مشکلاتی مانند محدودیت بودجه و پراکندگی بوروکراتیک را موانع اصلی دانسته است.
نتیجه‌گیری
افزایش کار کودکان، استثمار و سوءاستفاده از آن‌ها در ایران شکست فاجعه‌بار رژیم ایران را به‌وضوح نشان می‌دهد. به جای حفاظت از آسیب‌پذیرترین کودکان به ویژه دختران، رژیم آن‌ها را در فقر، خشونت و استثمار رها کرده است. این بحران نه تصادفی بلکه نتیجه مستقیم مدیریت فاجعه‌بار اقتصادی، فساد سیستماتیک و بی‌توجهی عمدی رژیم به رفاه اجتماعی است.
سالهاست که مسئولان اولویت را به سرکوب و کنترل داده‌اند و نه مراقبت واقعی، و به این ترتیب اجازه داده‌اند که کار کودکان بی‌وقفه گسترش یابد. پراکندگی نهادها و فقدان اراده سیاسی رژیم، محیطی مسموم ایجاد کرده است که میلیون‌ها کودک روزانه در آن رنج می‌کشند، مجبور به کار می شوند، مورد سوءاستفاده جنسی قرار می گیرند و در تنگدستی روزگار می گذرانند.
این گزارش ورشکستگی اخلاقی رژیم را آشکار می‌کند و بر نیاز فوری به پاسخگو کردن رژیم ایران توسط جامعه بین المللی در قبال تداوم جنایاتش در حق کودکان تأکید می کند.
