سازمان بین المللی یونسکو ۵ ماه اکتبر را روز جهانی معلم نام نهاده تا در سراسر دنیا از خدمات ارزنده آنها قدردانی شود. وضعیت آموزگاران در ایران مانند سایر اقشار زحمتکش فاصله ای فاحش با استانداردهای جهانی دارد. مسئولان رژیم ملایان ارزشی برای کار آموزگاران که ۵۰درصد آنها را زنان تشکیل می دهند قائل نیستند.
مطلب حاضر هر چند خلاصه به وضعیت آموزگاران در ایران و شرایط شغلی غیرانسانی و استثماری آنها می پردازد.
انواع آموزگاران در ایران
در ایران معلمان رسمی آنهایی هستند که در استخدام آموزش و پرورش باشند. در کنار این گروه، معلمانی هستند که در استخدام رسمی آموزش و پرورش نیستند:
معلمان حق التدریس، معلمان خرید خدمات آموزشی، و معلمان برون سپار از جمله اصلی ترین گروهها هستند. این معلمان به همراه معلمان بازنشسته کلاس های درس مدارس دولتی را اداره می کنند. بخش زیادی از جبران بار کمبود معلم در آموزش و پرورش بر دوش این معلمان غیررسمی است. اما هیچ گاه به استخدام رسمی آموزش و پرورش در نیامده و با حداقل حقوق و پوشش بیمه ای، مشغول اداره کلاس های درس هستند.
یکی از مسئولین آموزش و پرورش گفت برای تأمین کمبود معلم در سال تحصیلی 99-1400 از معلمان غیررسمی استفاده کردند.
علی الهیار ترکمن، معاون برنامه ریزی و توسعه منابع، گفت کسری نیروی آموزش و پرورش به ۶ روش تأمین شد. نیروهای رسمی و پیمانی به صورت حق التدریس غیرموظف. استفاده از ۵۸ هزار نفر نیروهای حق التدریس آزاد. حدود ۳۶۰۰ سرباز معلم و حدود ۱۱۰۰۰نفر از معاونان مدارس که طبق قانون باید در هفته تا ۱۰ساعت تدریس داشته باشند. ضمن اینکه از حدود ۱۶۰۰۰ نیروی خرید خدمات آموزشی و بازنشسته‌ها هم استفاده شد. (خبرگزاری رسمی ایرنا – ۲۲ شهریور ۹۹)
آموزگاران در ایران بدون شغل دوم و حتی سوم قادر به پرداخت هزینه های یک زندگی بسیار پرمشقت نیستند. حقوق تمامی انواع معلمان پایین تر از خط فقر ۱۰میلیون تومانی است. (روزنامه حکومتی دنیای اقتصاد – ۴ مهر ۹۹) تورم در تعیین میزان حقوق آموزگاران در ایران در نظر گرفته نمی شود.
پیمانکاری در آموزش و پرورش
معلمان برون سپار و خرید خدمات معمولاً با یک شرکت واسطه قرارداد می بندند. این شرکت از آموزش و پرورش پولی را دریافت می کند و بعد از برداشتن سهم خود، حقوق معلمان را می دهد. در این چرخه سهم اندکی به معلمان تعلق می گیرد.
پیمانکاری یک شیوه رایج در نظام اقتصادی رژیم آخوندی است و بر نظام آموزش و پرورش نیز حاکم شده است. طبق قراردادهای موقت شرکتی، حتی حداقل حقوق وزارت کار نیز به آموزگاران در ایران تعلق نمی گیرد. حقوق آنها در بسیاری مواقع کمتر از یک میلیون یا نهایتاً یک میلیون و پانصدهزار تومان است!
معلمان برون سپار با روزی یک دلار حقوق
معلمان برون سپار ساعتی ۳ تا ۱۰هزار تومان حقوق می گیرند، بیمه ناقصی دارند و از امنیت شغلی محرومند. آنها برای ایام نوروز، تابستان، تعطیلات رسمی و تعطیلات پیش بینی نشده حقوق و بیمه دریافت نمی کنند. حقوق آنها به شکل ماهانه پرداخت نمی شود و گاه چندماه پس از تدریس، تسویه حقوق انجام می شود.
معلمان برون سپار گاه باید مسیرهای طولانی برای رفت و آمد به مدرسه طی کنند. آنها باید هزینه زیادی برای کرایه مسیر پرداخت کنند. در حالی که حقوق آنها اساساً کفاف هزینه های زندگی شان را نمی دهد. حقوق یک معلم برون سپار در یک سال تحصیلی برابر با حقوق یک یا دو ماه معلم رسمی است.
به گفته علیرضا کمرئی، معاون آموزش متوسطه، وزارت آموزش و پرورش ۱۶۲میلیارد تومان حقوق معلمان برون سپار را پرداخت نکرده است. بنا به گفته کمرئی اگر آنها نتوانند ۸۰میلیارد تومان برای امسال تخصیص بدهند، ۴۰درصد از معلمان برون سپار را اخراج خواهند کرد. این در حالی است که ۱۲۴هزار دانش آموز تحت پوشش معلمان برون سپار هستند. آموزش و پرورش از این طریق ۵۰۰میلیارد تومان در پرداخت حقوق به آموزگاران در ایران «صرفه جویی» کرده است. (خبرگزاری حکومتی تسنیم – ۲۴ خرداد ۹۹)
دو سال حقوق پرداخت نشده
یک معلم زن از استان خراسان رضوی در مورد مشکلات معلمان برون سپار گفت: «نیروهای برون سپار از سال ۸۸ با آموزش و پرورش همکاری می کنند. این نیروها به عنوان هنرآموز در هنرستانهای کار دانش دولتی با تحصیلات لیسانس، فوق لیسانس و دکترا فعالیت می کنند. این معلمان پایین ترین دستمزد را دارند که از ساعتی ۳ تا ۸ هزار تومان است. به عنوان مثال برای هشت ساعت تدریس در یک روز حدود ۲۴ تا ۳۰هزار تومان به ما پرداخت می کنند.»
در وضعیت اقتصاد ورشکسته ایران، ارزش هر دلار به ۳۰هزار تومان سقوط کرده است. یعنی این آموزگاران در ایران برای یک روز تدریس حداکثر یک دلار دریافت می کنند.
این آموزگاران برگه قرار داد را امضا می کنند اما کپی برگه به آنها داده نمی شود. معلمان برون سپار از هیچ مزایایی همچون عیدی یا حتی در نظر گرفتن سابقه کار برخوردار نیستند. اغلب این معلمان باید مخارج خانواده خود را تأمین کنند. برخی از معلمان برون سپار در برخی استان ها بعد از دو سال همچنان حقوق خود را دریافت نکرده اند. به گفته خبرگزاری حکومتی تسنیم دریافتی معلمان برون سپار از سرایدار مدرسه کمتر است. آنها فقط ۳.۵ میلیون تومان حقوق برای یک سال تحصیلی دریافت می کنند!
یکی از معلمان برون سپار در اعتراض به این وضعیت گفت: «در برابر تمام مشکلات حق اعتراض به مدیر مدرسه و شرکت را نداریم و در صورت اعتراض حتماً ما را برای سال تحصیلی آینده جذب نمی کنند.» (خبرگزاری حکومتی تسنیم – ۲۴ خرداد ۹۹)
۲۰۰هزار معلم مدارس غیرانتفاعی با مدارک بالای تحصیلی
معلمان مدارس غیرانتفاعی کمتر از یک میلیون تومان حقوق می گیرند. آنها برای توصیف شرایط دردناکشان از عباراتی چون «بردگان آموزشی»، «فرزندان ناتنی» و یا «استثمارشده ها» استفاده می کنند. بسیاری از این معلمان از اردیبهشت تا مهرماه حقوق نمی گیرند. آنها بعد از ۴۵ سالگی هم دعوت به کار نمی شوند. آنها در حالی که مانند یک معلم رسمی و حتی بیشتر باید بازدهی داشته باشند از حداقل امکانات برخوردار نیستند. آنها حتی از بیمه و مزایایی مانند پاداش پایان خدمت، صندوق ذخیره فرهنگیان، وام مسکن و بن خرید کالا هم برخوردار نیستند.
این آموزگاران در ایران جمعی بالغ بر ۲۰۰هزار نفر هستند که در ۱۶۷۰۰ مدرسه غیردولتی مشغول به تدریس هستند. آنها طبق قوانین آموزش و پرورش گزینش می شوند. طی سه دهه گذشته سند دیپلم هزاران دانش آموز را امضا کرده اند. اما آموزش و پرورش در قبال این جمع هیچ گونه مسئولیتی را متوجه خود نمی داند. (خبرگزاری حکومتی عصر ایران- ۱ مهر ۹۹)
بسیاری از معلمان غیرانتفاعی دارای مدارک بالای تحصیلی هستند. عاطفه فارغ التحصیل کارشناسی ارشد ریاضی است. وی گفت اکثر همکاران ما دارای کارشناسی ارشد هستند. و تعداد زیادی هم می شناسم که چند سال با مدرک دکترا و دانشجوی دکترا با حقوق کمتر از ۵۰۰هزار تومان در مدارس مشغول به کار بوده و هستند.
حقوق معلمان غیرانتفاعی نیز حتی از مستخدمان مدرسه هم که عموماً طبق مصوبه وزارت کار حقوق می گیرند، کمتر است.
یک میلیون تومان حقوق ماهانه با ۱۰سال سابقه تدریس
ناهید ۳۴ سال دارد و دارای ۸ سال سابقه تدریس در مدارس غیرانتفاعی کردستان است. او گفت وقتی سال ۹۲ کارم را به عنوان معلم تمام وقت شروع کردم ماهانه کمتر از ۴۰۰هزار تومان می گرفتم.
یک معلم دیگر در مورد حقوق مدارس غیرانتفاعی گفت هر سه ماه ۷۵۰هزار تومان دریافتی دارم. همچنین در سه آموزشگاه و کلاس خصوصی، شبانه روزی در تلاشم تا ماهیانه، اندازه یک پادوی ساده درآمد داشته باشم.
در یک حساب سرانگشتی حداقل شهریه دریافتی از هر دانش آموز یک مدرسه حدود ۵ میلیون تومان است. میانگین هر کلاس هم ۲۶ دانش آموز است. یعنی مدیران مدرسه در ازای تعداد دانش آموزان کلاس در طول سال ۱۳۰میلیون تومان درآمد دارند. اما سهمی که به معلم پرداخت می شود فقط در حد ۳ دانش آموز است.
فریده در استان آذربایجان شرقی ۱۱سال سابقه تدریس مستمر دارد ولی فقط ۳ سال بیمه دریافت کرده است. حقوق ماهیانه او سال گذشته ۹۰۰هزار تومان بوده که در سال جدید به یک میلیون و ۱۰۰هزار تومان افزایش یافت.
فاطمه با سابقه ۱۴سال به صورت ساعتی و تمام وقت در مدارس غیرانتفاعی اصفهان فعالیت کرده است. او در مورد کسر شدن از حقوق ماهانه به بهانه بیمه گفت: «مثلا حقوق امسال شما می‌شود یک میلیون و 700هزار تومان که 700هزار تومان بابت بیمه ماهیانه کسر می‌شود. و در نتیجه ماهی یک میلیون تومان به شما پرداخت می‌شود. یعنی در واقع این موسسان هم هنگام قرارداد با ما از پول پرداخت نشده ما به عنوان حق بیمه کسر می‌کنند و هم از دولت بابت بیمه‌ای که برای ما پرداخت نکرده‌اند سهم می‌گیرند.»
کرونا هم به مشکلات آموزگاران در ایران افزود
شیوع کرونا هم بر مشکلات آموزگاران در ایران افزوده است. اکثر آنها باید در طی شبانه روز آنلاین باشند. از اسفند سال ۹۸ که به دلیل شیوع کرونا تدریس آنلاین راه افتاده، هزینه اینترنت هم به معلمان غیرانتفاعی تحمیل شده است. این معلمان با حقوق ماهیانه کمتر از یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان باید برای تدریس آنلاین نیز خودشان هزینه کنند.
