در دنیایی که هنوز با دوگانگی انرژی هسته‌ای — امید و تهدید آن — دست‌وپنجه نرم می‌کند، میراث دکتر سمیرا موسی چون چراغی از امید، خرد و افتخار ملی می‌درخشد. متولد ۳ مارس ۱۹۱۷ در استان الغربیه مصر، موسى نخستین زن مصری بود که در رشته فیزیک هسته‌ای فعالیت کرد؛ افتخاری که تا امروز الهام‌بخش حضور زنان در علوم است.
شکستن مرزها در جهانی مردانه
از همان آغاز، سمیرا تصمیم گرفت مسیر زندگی‌اش را خودش تعیین کند. با وجود انتظار جامعه و امکان انتخاب رشته‌های رایج‌تر برای زنان، او علم را به مهندسی ترجیح داد و وارد دانشکده علوم دانشگاه قاهره شد. در سال ۱۹۳۹، با مدرک کارشناسی در رادیولوژی و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد؛ نتیجه تحقیقش درباره تأثیر اشعه ایکس بر مواد مختلف.
در سایه حمایت استاد بزرگش دکتر مصطفی مشرفه، به سرعت مدارج علمی را پیمود و تبدیل به نخستین زن استاد یار در دانشگاه قاهره شد. اندکی بعد نیز موفق به دریافت دکترای فیزیک هسته‌ای گردید؛ موفقیتی نادر حتی در سطح جهانی.
اتم برای صلح: نگاهی انسانی به انرژی هسته‌ای
در حالی که قدرت‌های بزرگ جهانی به دنبال تسلیح انرژی هسته‌ای بودند، سمیرا دیدگاهی متفاوت داشت — امید، درمان، و بشردوستی. جمله معروفش، «آرزوی من این است که درمان سرطان با انرژی هسته‌ای، به اندازه آسپرین در دسترس و ارزان باشد»، خلاصه‌ای از رسالت عمرش بود.
او کنفرانس انرژی اتمی برای صلح را برگزار کرد — رویدادی پیشرو که با دعوت از دانشمندان مطرح، بر کاربردهای غیرنظامی انرژی هسته‌ای تمرکز داشت. سمیرا موسى همچنین به شکل داوطلبانه در بیمارستان‌ها به درمان بیماران سرطانی کمک می‌کرد، چرا که مادرش نیز درگیر این بیماری شده بود.
شناخته‌شده در جهان، اما همیشه فرزند مصر
استعدادش در سطح جهانی نیز دیده شد. با دریافت بورسیه فولبرایت، تحقیقات خود را در دانشگاه برکلی کالیفرنیا ادامه داد و در مؤسسه مالینکروت و اداره ملی استانداردها نیز فعالیت کرد. او اولین فرد غیرآمریکایی بود که مجوز بازدید از تأسیسات محرمانه اتمی ایالات متحده را دریافت کرد — موضوعی که منجر به جنجال‌های علمی و سیاسی در آن زمان شد.
با وجود پیشنهادهای جذاب برای اقامت در آمریکا و دریافت تابعیت، با افتخار پاسخ منفی داد و گفت: «مصر، میهن عزیزم، منتظر من است.»
زندگی کوتاه، اما میراثی ماندگار
در تاریخ ۱۵ اوت ۱۹۵۲، دکتر سمیرا موسى در جریان سفری کوتاه، در حادثه‌ای مشکوک در وایومینگ آمریکا جان باخت. مرگ او در ۳۵ سالگی، اندوه و شایعات زیادی به دنبال داشت؛ اما آرمان‌هایش همچنان الهام‌بخشند.
امروز، در عصر توانمندسازی زنان در علم، نوآوری پایدار و تمرکز دوباره بر کاربردهای صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای، میراث او بیش از همیشه زنده است. موسى تنها یک دانشمند نبود؛ بلکه نمادی از انسانی بود که دانش را در خدمت بشریت قرار داد.
