دکتر مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران، در سخنرانی مهمی در مجمع عمومی سازمان ملل، ارزیابی تکان‌دهنده‌ای از نقض فزاینده حقوق بشر در این کشور، به ویژه علیه زنان و اقلیت‌ها ارائه داد.
دکتر مای ساتو در نخستین گزارش خود بر پیامدهای وخیم افزایش استفاده از مجازات اعدام و محدودیت‌های شدید اعمال‌شده تحت قانون بحث‌برانگیز عفاف و حجاب در ایران تأکید کرد. او خاطرنشان کرد که این مسائل همراه با عدم پذیرش کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان توسط (رژیم) ایران، ضرورت فوری اصلاحات را نشان می دهد.
گزارش ساتو حق حیات را به‌عنوان یکی از حوزه‌های اصلی نگرانی برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که تعداد فزاینده‌ای از ایرانیان با اتهامات گسترده و غیرمنطبق با استانداردهای بین‌المللی به اعدام محکوم می‌شوند. او از حکومت ایران خواست تا با اتخاذ رویکردی جنسیت محور و تلاقی محور، تبعیض و خشونت سیستماتیک را کاهش دهد.
در ادامه، بیانیه مطبوعاتی دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر در ژنو که در تاریخ ۱ نوامبر ۲۰۲۴ منتشر شد، آمده است:
کارشناس سازمان ملل: ایران باید حقوق زنان، حق حیات، و شفافیت را در اولویت قرار دهد
نیویورک – گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در ایران، مای ساتو، در اولین گزارش خود به مجمع عمومی نگرانی‌های جدی خود را در خصوص افزایش اعدام‌ها، شفافیت و دسترسی به اطلاعات به‌عنوان عناصر تفکیک ناپذیر از حق حقیقت، و وضعیت رو به زوال حقوق بشر برای زنان و دختران مطرح کرد.
او به‌ویژه از واکنش دولت به جنبش «زن، زندگی، آزادی» و قانون عفاف و حجاب ابراز نگرانی کرد. وی اشاره کرد که ایران یکی از معدود کشورهایی است که هنوز کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان را تصویب نکرده است.
گزارشگر ویژه بر ضرورت داشتن چشم‌اندازی جنسیت محور و تلاقی محور تأکید کرد و بر تأثیر نامتناسب آن بر گروه‌های خاصی که به‌دلایل جنسیت، قومیت، دین و گرایش جنسی مورد تبعیض قرار گرفته‌اند، اشاره نمود.
ساتو گفت«حق حیات، به‌ویژه با توجه به افزایش هشداردهنده اعدام‌ها، به‌عنوان نگرانی بنیادین مطرح است.» حداقل ۹۳ نفر تنها در ماه اوت ۲۰۲۴ اعدام شدند که نزدیک به نیمی از آن‌ها به جرایم مرتبط با مواد مخدر مربوط می‌شدند.
بسیاری از افراد با اتهامات امنیتی با تعاریف گسترده، نظیر شورش مسلحانه، افساد فی‌الارض و محاربه، که با استاندارد «جدی‌ترین جرایم» در قوانین بین‌المللی هم‌خوانی ندارند، با حکم اعدام روبه‌رو هستند.
«بررسی من از حق حیات نه‌تنها شامل مجازات اعدام بلکه استفاده مرگبار از زور توسط نهادهای دولتی، مرگ در بازداشت، قوانینی که قتل‌ها را توجیه می‌کنند یا از آن‌ها چشم‌پوشی می‌نمایند، و شیوه‌هایی که به درستی مرگ‌های احتمالاً غیرقانونی را بررسی نمی‌کنند، خواهد شد.»
ساتو از (رژیم) ایران خواست تا با مأموریت او همکاری جدی داشته باشد، زیرا او امیدوار است راه‌هایی برای پیشگیری و رسیدگی به نقض‌های حقوق بشر بیابد.
«من آماده همکاری با ایران هستم تا مسائل و نگرانی‌های حقوق بشری را ارزیابی و رفع نمایم. نقش خود را به‌عنوان مخالف نمی‌بینم بلکه به‌عنوان کارشناس مستقلی می‌دانم که ارزیابی‌اش می‌تواند به ایران در تقویت حمایت از حقوق بشر کمک کند. من به‌طور قاطع باور دارم که پیشرفت معنادار نیازمند همکاری همه ذی‌نفعان است – دولت ایران، مردم آن، جامعه مدنی و جامعه بین‌المللی.»
